ARBËRESH ETHNOGRAPHIC MUSEUM OF LOST THINGS
Inside the Palazzo Oreste Fazio, in San Giacomo di Cerzeto, the Arbëresh Ethnographic Museum was inaugurated in 2019: an exhibition of objects and tools of all kinds, collected with care and passion by the master Giacomo Stamile.
The idea of establishing a “museum of lost things” was born in 1974, when Stamile realized the need to find a different method for teaching history to his students, trying to capture their interest, starting from concrete elements, from the objects of everyday life, and not from abstract theories.
This type of teaching approach helps to overturn the traditional concept of history as the exclusive domain of great events and historical figures, emphasizing instead the role of everyday life and ordinary people in shaping the course of events.
All objects are accompanied by captions in three languages, Italian, Arbëreshe and English.
On the ground floor of the building the study of the radiologist and medical doctor Oreste Fazio has been reproduced, with various objects of medical practice. The medical prescriptions book from the 1930s, containing the remedies that had to be prepared by the pharmacist for the treatment of various diseases, represents a precious historical document that illustrates the medical and pharmacological practices of the period.
The corner of the hearth, the corner of the wood-burning oven and the tools for making wine were then reproduced on the same floor.
The first floor houses a conference room, the library and the temporary exhibition room.
But it is on the second floor that we enter the heart of the museum exhibition, with the weaving room, the tools of the old kitchen, the crafts room, the school of the past, historical finds and ancient toys.
The weaving room offers the opportunity to explore this ancient and precious art, a practice that has played a central role in the life of Arbëreshë communities and beyond.
In addition to the loom, which represents the central element of weaving, the presence of spindles, distaffs and spinning wheels underlines the importance of specific tools to carry out the various phases of the textile process, for which natural yarns were used, such as wool, linen, silk, hemp and broom. The carpets, blankets and tapestries on display are finely embroidered with typically Albanian ornamental motifs.
The space dedicated to magic brings us to a fascinating dimension where superstition and faith are intertwined. It was children above all who needed to be protected from negative influences, especially those not yet baptized. In particular, through the vurxa, a bag that served as an amulet inside which were placed a bramble (whose beneficial influence was particularly valid if collected after the passage of the Good Friday procession), salt, incense, and blessed olive and laurel trees, and often also the image of a saint.
The practice of placing a flour sieve behind the door, however, derives from the fact that, according to legend, witches had to count all the holes in the sieve before being able to enter the house. Another custom, which today might seem bizarre, was to put a dagger under the children’s cribs, to make sure they calm down when they cried incessantly. But it shouldn’t have been a simple dagger, but rather a weapon that had committed murder.
Then there are wooden musical instruments: the pan flute, the fife, but above all those used during Holy Week, such as the rattle and the trocca. Always linked to Holy Week is “Lent”, a rag doll, with seven feathers, one for each week. The practice of plucking a feather every Sunday of Lent until Easter represents a tangible way to follow the passage of time during this period of spiritual reflection and preparation.
One of the most particular objects is the plaster cast. In the absence of more sophisticated means, such as portraiture and sculpture, which were reserved for the wealthier classes, the plaster cast offered poor people a way to preserve a sort of “image” of the deceased.
Many types of ancient lights and lanterns are on display, including a wickless lamp made with the fruit of the ballota plant, also called tealight plant or Greek candle due to this particularity.
The school environment was reconstructed, with inkwells, nibs and old desks, some original, and a reproduction of the desk example dating back to the post-unification period, in 1861, used until the 1950s.
One of the most characteristic elements is the papoccio or papocciolo, which represents a fascinating symbol of the relationship between “friends”.
The gesture of choosing a friend and a godmother was not just a formality linked to the sacrament of baptism, but represented a profound social and moral commitment between families. This relationship of respect and affection lasted throughout their lives and provided support and comfort in both joyful and difficult moments.
The papoccio, which was a puppet filled with St. John’s wort and dressed as a newborn, is introduced in this context as a substitute for the real child, in the event that a family had no children and the blessing ceremony, which sealed the bond with the comrades, it took place on the occasion of St. John’s Day, June 24th, so much so that it has remained in common usage to use the term “sangiuanni” to indicate the comparison relationship.
The kitchen area is full of furnishings of all kinds, jugs for water and jugs for wine, mortars, pots, various agricultural measures, the “rametta”, a container used to bring food to campaign during working days. It is interesting to observe how the objects did not end their usefulness even when broken: the plates were literally sewn together to join the pieces and the sleeveless jugs became a watering hole for the chickens. These reuse practices not only extended the life of objects, but also testified to the creativity and ingenuity in finding alternative and useful solutions to meet the needs of domestic life. Many popular songs and sayings derive from these customs, including the popular arbëresh song: “O girl, give me a drop of water because my throat is dry, even from the broken jar where the chickens drink”.
A space is dedicated to ancient toys: the spinning top, the disc, the stones, the cart, the buttons. Some even cruel, because victory often did not imply obtaining a prize, but the ability to inflict a punishment on the loser.
Finally, the crafts corner is a space full of meaning that contains a large amount of objects: the tools of the farmer, the shepherd, the hunter, the shoemaker, the blacksmith, the carpenter. Among these, one of the many objects of historical interest is the so-called “register of the illiterate shepherd“: a carved wooden stick, with simple signs instead of numbers, which was used by the shepherd to make an account of the goods he produced to the lord for which he worked. But also, simple but very useful objects, such as the canes that protected the reaper’s fingers.
And again, the laundry corner, which women did at the fountain or at the river, with lye, a preparation of water and ash.
The Arbëresh Ethnographic Museum therefore offers a tribute to the lives and experiences of ordinary people through the conservation and display of their everyday objects and tools, which tell stories of sacrifice, hard work, creativity and resilience.
MUZEU ETNOGRAFIK ARBËRESH E GJERAT ÇË U HUMBËTIN
Mbrënda Pëllacit Oreste Fazio, Shën Japku, tekë viti 2019 u le Muzeu Etnografik Arberesh: një burtime e shumë shurbise, të mbjedhura me kujdese ka Carmine Stamile.
Idhea se të bëhej një Muze e “gjerat çë u humbëtin” lehet te viti 1974, kur Stamile doj të gjonij një manerë e re të mësonij storien skollarëvet të tij, tue kërkuar të kalonij përkujdesin e tire, tue filluar nga ellemende konkrete, nga gjera e të ditëshëm, e jo nga theori jo të vërtetë.
Kështu Stamile doj të ndërronij mendimin tradicional e stories si zotërim vetëm e gjerat të madha e të madha personalitete storike, tue vën përpara pjesën e jetës të ditëshëm e kështervet si gjithë.
Gjithë shurbiset kanë një shkonjë tri gjuhesh, italishtë, arbëreshë e inglisë.
Tekë mbalaturi poshtë e Pëllacit gjëndet dhoma e jatrojt Oreste Fazio, me shumë shurbise. Llixetarja e jatrivet e vitëvet ’30 e ‘900, me jatrit çë kishtë ishin dërtuar nga farmaçiisti për kujdesin e sëmëndjevet, dokument ki storik për at mot.
Mbi ki mbalatur gjëndet edhe ana e vatres, e furrit me dru e shurbisevet sa të bëhej vera.
I pari mbalatur ka një dhomë për kuvendimet, një bibliothekë e një dhomë me një ca ekspoziciona.
Tekë i diti mbalatur gjëndet dhoma e argatisjes, rruculle e kuçines e vjetër, dhoma e shurbimet, shkolla çë ish një herë, gjera storike e bridhma të vjetëra.
Dhoma e argatisjës jep një mëndësi se të njohet kjo artje e vjetër e me vlershëm, çë qe shumë rëndësishme te jeta e katundëvet arbereshë e jo vetëm.
Mbatane argalia, çë është një ellëmend qenderorë e argatisjes, gjënden edhe shumë shurbise si boshti bashk me tjerët gjera për shurbimin, për cilin perdorshin penj naturore, si lesh, lliu, sirk, shtupë e spartë. Palacat të buthtuara janë zbukuruara me bukurime tipike shqipëtarë.
Largësia dhedikuar magaries na qellen te një vend ku lidhen bestitnia e besimi. Ishin më shumë djalët çë do të kishin ruajtur nga rëndesit të keqëra, mbi gjithë ata çë nëng ishin pakzuara. Më shumë me vurxa, një trastë e vogël ku mbrënda veheshin një ferr (më mirë ndëse ish mbjedhur nese shkuara përsiones e prëmtjës shënjtë), krip, kem, ullir e dafnë të bekuara, shumë herë edhe një ikonë e një shënjt.
Praktika se të vehej prapa derës një shosh e miellit vjen nga një përralez për të cilen magarat parsin se të hijin te shëpit kishtë nëmërojin gjithë vërat e shoshit. Njetër tradit, çë sot mënd duket kërkosur, ish ajo se të vehej nën ninules e djalëvet, një thikë, për të rrijin më qetë kur qajin pa frime. Nëng ish një thikë si gjithë thikat, ma ish një thikë çë kish vrar ndënjëri.
Janë edhe strumendet muzikallë druri: fishketi e pami, fishkarualli e mbi gjithë ata çë përdorënshin tekë Java e Madhe, si gargaliqja e troka. E lidhur Javës e Madhe është edhe Kreshma, një nuse bënur me copa petku, me shtatë penda, një për nga javë. Nga diella e Kreshmeshës nxirej një pendë njërim dita e Pashkëvet, një tradicion kjo për të ndjekej motin çë shkonij te ki motë e mendimit e dërtimit shpirteror.
Një ndër gjerat më të vetimshëm është shënja xhisi, çë jip gjindjavet çë nëng ishin të bëgatë një manerë sa të vjojin një mendirë të vdekurit.
Janë të burtuar shumë drita të vjetëra e fënëra, ndër cilit një hilnar pa miç e bënur me pëma e rëmbit e kështënjes e zier, e thërritur kështu edhe rëmba dritës o dritës greke.
Qe mbaruar lloku e shkollës, me kallamare, penda të vogëla e burua të vjetëra, një ca fillimtare, e një riprodhìm e një burua e vitëravet pas bashkërisë, te viti 1861, përduar njerim vitërat ‘50.
Një ndër ellëmendet më tipike është papoçi o papoçiuli, çë është një shëmbëllim e kumtimit e kumbarëvet.
Zgjedhja nji kumbari e një ndrikule nëng ish vetëm një formalitet e lidhur pakzimit, ma ish një lidhje e thellë te fëmiljet. Kjo lidhje e vlerësimi e dashuri rronij për gjithë jetën e jip një ndihmë e një levrosi te gëzia e te dhëmbimet.
Papoçi, çë ish një kukull pjot me rëmba e Shën Janit i veshur si djalë i vogël, rrij tekë lloku e nji djalë të vërtetë, te lloku ku fëmilëja nëng mënd kish bilë. Riti e bëkimit, çë mbullinij lidhjen me kumbarët, bëhej ditën e Shën Janit, 24 qershorit, aq se qendroj përdimi se të thuej “Shënjani” sa të burtohej lidhja e kumbarëvet.
Kuçina është pjot çikarelja, llanxhellja për ujët e për veren, pizaturi, poçe, rameta për të qellej të ngrënit ka fusha kur vehej e shërbehej. Këta çikarelja kur çaheshin nëng shtiheshin këtje: talurt ngjitëshin cop për copa e llanxhelljat pa mënga beheshin një potis për pulat. Kjo behej jo vetëm për të ngjatej jeta e gjeravet, ma ish martri edhe e fantazisë për të gjëjin zgatarrime shumë e fitime për kutëndojn hrit e jetës shpijare. Nga këto traditë vijin shumë kënga e fjalë të urtë, ndë mest cilat kënga arbëreshe: “Oh vashez, em një pikë uji pse kam gojën të thàtë, edhe nga kuxhurubi i çar ku pinë pulat”.
Një pjesë është dhedikuar bridhjat të vjetëra: karroçulli, dhisku, gurat, qerrja e vogël, thumbëza. Një ca edhe të egëra, pse kur njeri vinxhonij nëng kish një dhuratë, ma mënd jip një skrimjend kujt birnij.
Lloku e shurbimet, në llurtëm, është një vend pjot domethënë çë mbjed shumë rrucul: rruculle e bujkut, e bariut, e gjahtarit, e këpucarit, e hekurtarit e e drrasarit. Ndë mest këtire, një ndër rruculit me më shumë rëndesì storike është “rrixhistri e bariut çë nëng dij të shkruanij”: një purtekë druri, me di nxinjalle te lloku numërëve, çë bariu përdorënij sa të bënij kundet e të miravet çë bëj për zotin ku shurbenij. Ma gjënden edhe rrucul thjeshtë shumë utull, si kallmi çë mbulonij gjishtit e korrësit.
Edhe vendi e ulishtë, çë grat bëjen ka kroj o ka lumi, me finjia, bënur me ujë e hi.
Muzeu etnografik Arbëresh jep nunga një hari jetës e eksperjenxje gjindjavet me të vjuarin e të burtuarin rruculet tire çë rrëfenjen storie pjot sakrifiçe, shurbime të ngurta, fantazi e zotsi se të shkoinj motet vështirë.
